نشست «تامین مالی صنعت لیزینگ» برگزار شد

طراحان ابزارهای مالی در صنعت لیزینگ باید نسبت به کاهش نرخ سود و هزینه‌های تأمین مالی و همچنین تسهیل فرآیندهای پیچیده آن اهتمام ویژه داشته باشند.

 به گزارش روابط عمومی پژوهشکده پولی و بانکی، در بعدازظهر همایش ملی صنعت لیزینگ و تأمین مالی نشست علمی با موضوع تأمین مالی صنعت لیزینگ با حضور دکتر محمد نادعلی (عضو هیئت عالی بانک مرکزی)، دکتر علی رحمانی (عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا)، مرتضی چشان (رئیس اداره نظارت بر انتشار اوراق بدهی سازمان بورس و اوراق بهادار) و دکتر سید شهاب‌الدین پورعباس (مدیر عامل لیزینگ توسعه تعاون) برگزار شد.  

در ابتدای نشست دکتر علی رحمانی به معرفی صندوق سرمایه‌گذاری به عنوان راهکاری نوین در بحث تأمین مالی صنعت لیزینگ پرداخت. در این راهکار اوراق بهادارسازی از طریق طراحی ابزارهای مبتنی بر فروش دارایی یا اجاره به شرط تملیک صورت می‌گیرد. در فرآیند اوراق بهادارسازی اعم از اوراق رهنی و صکوک چهار رکن اصلی شامل بانی، واسط، ضامن و متعهد پذیره‌نویسی و بازارگردان وجود دارد. مراحل انتشار و عملکرد اوراق اجاره تأمین اسلامی بدین صورت است که ناشر با انتشار اوراق اجاره، سرمایه لازم را از سرمایه‌گذاران جذب می‌کند. سپس ناشر با استفاده از وجوه جمع‌آوری شده دارایی موردنظر شرکت را از فروشنده خریداری می‌کند. شرکت بانی متعهد به پرداخت اجاره‌بها به سرمایه گذاران در طول مدت قرارداد می‌شود. در مرحله نهایی در پایان قرارداد، دارایی به ناشر برگردانده شده و مجددا اجاره داده می‌شود یا به فروش می‌رسد سود حاصل از آن بین سرمایه‌گذاران تقسیم می‌شود. در صورت انعقاد قرارداد اجاره به شرط تملیک بانی در پایان مدت قرارداد مالک دارایی می‌شود. در روش اوراق اجاره تأمین نقدینگی نیز شرکت بانی که در حال حاضر از دارایی خود بهره می‌برد آن را به شخص دیگری (واسط) می‌فروشد و سپس دوباره آن را از واسط اجاره می‌کند.

او در ادامه مهم‌ترین دلایل استفاده کمتر شرکت‌های لیزینگ از اوراق بهادرسازی را فرآیند طولانی اخذ مجوز از سازمان بورس، تودیع وثایق نزد بانک‌ها برای دریافت تعهد پرداخت (تضمین بانک)، نرخ بالای سود و نوسان نرخ سود در طول دوره انتشار اوراق معرفی نمود. چالش‌های تأمین مالی لیزینگ طریق اوراق بهادرسازی نیز شامل تفاوت نرخ تأمین مالی و نرخ تسهیلات، چالش‌های نقدینگی، تأثیر تورم بر هزینه مالی، محدودیت در انواع ابزارهای مالی، ساختارهای پیچیده و پرهزینه و نکول مشتریان است. این صندوق‌ها با سرمایه‌گذاری در قراردادهای اجاره، منابع مالی لازم را برای شرکت‌های لیزینگ فراهم می‌کند. نوآوری اصلی این طرح در ترکیب هوشمندانه دو لایه ضمانتی شامل دریافت وثایق مستقیم از مشتریان و تعهدات شرکت لیزینگ است. این ساختار دوگانه ریسک سرمایه‌گذاری به حداقل ممکن می‌رساند و بازدهی ثابت و مطمئنی را برای سرمایه‌گذاران فراهم می کند. مزایای این صندوق مشتمل بر مزایای اقتصادی، بهبود دسترسی یه سرمایه، تنوع‌بخشی به منابع تأمین مالی، کاهش هزینه‌های تأمین مالی و بهبود نقدینگی است. یکی دیگر از مزایای قابل توجه این صندوق‌ها افزایش شفافیت در بازار است که از طریق الزامات نظارتی و استانداردهای افشای اطلاعات می‌شود. ریسک‌های مرتبط با این صندوق‌ها در اوراق اجاره نیز شامل ریسک بازار، ریسک اعتباری و ریسک حقوقی و قانونی است. این صندوق‌ها وابستگی شرکت‌های مالی به منابع بانکی را کاهش می‌دهد.

در ادامه‌ی نشست، مرتضی چشان به بررسی موضوع تأمین مالی سرمایه‌گذاری در صنعت لیزینگ با هدف سودآوری، کاهش ریسک و برطرف کردن نیازهای اقتصادی پرداخت. تأمین مالی در صنعت لیزینگ در جهت تأمین سرمایه در گردش یا تأمین سرمایه پروژه‌ها انجام می‌شود. مهم‌ترین ابزار تأمین مالی انتشار صکوک مبتنی بر قراردادهای مختلف از جمله اجاره، رهن، خرید دین، مشارکت، مضاربه، سفارش ساخت، منفعت، جعاله، قرض‌الحسنه، وکالت، بیمه اتکایی و سلف موازی استاندارد می‌باشد. از نمونه تجربه‌های موفق در زمینه‌ي تأمین مالی شرکت‌های لیزینگ می‌توان به اوراق منتشرشده برای شرکت‌های لیزینگ امید، پارسیان، ایران و شرق، رایان سایپا و واسپاری حکمت ایرانیان اشاره کرد. اوراق مرابحه نیز برای تأمین مالی شرکت لیزینگ کارآمد منتشر شد.  

او در ادامه به تبیین فرآیند تأمین مالی از طریق انتشار صکوک (بخش خصوصی) پرداخت. این فرآیند با مراجعه متقاضی به یکی از مشاوران عرضه دارای مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادارد آغاز می‌شود. مرحله دوم شامل بررسی طرح و تهیه بیانیه ثبت، گزارش توجیهی حسابرسی‌شده و ارسال مدارک و مستندات به سازمان می‌شود. درخواست متقاضی توسط سازمان بررسی و موافقت اصولی انتشار اوراق صادر می‌شود. در مرحله بعد متقاضی مدارک لازم را ارسال می‌کند و نسبت به افتتاح حسب جهت واریز وجوه مبادرت می‌نماید. پس از صدور مجوز انتشار، فرآیند پذیره‌نویسی و تکمیل عرضه اوراق آغاز می‌شود و درخواست برداشت وجوه ناشی از انتشار به سازمان بورس ارائه می‌گردد. در مرحله آخر با صدور مجوز برداشت وجوه از حساب، مالکیت دارایی (حسب مورد) منقل می‌شود.
چشان افزود: پرکاربردترین ابزارهای تأمین مالی در صنعت لیزینگ شامل خرید دین، رهنی، مشارکت، اجاره و مرابحه می‌شود. در حوزه بانکی ابزار رهنی، اجاره و قرض حسن پرکاربرد است. در حوزه مسکن اجاره، مرابحه، مشارکت و سفارش ساخت در اولویت می‌باشند. در بخش صنعت، اجاره، مرابحه، مشارکت، سلف موازی استاندارد کاربرد بیشتری دارند. ‌از جمله مزایای تأمین مالی از طریق بازار سرمایه، امکان تأمین مالی با حجم بالا، امکان تأمین مالی بلندمدت، پرداخت اصل بدهی در سررسید، مشارکت سرمایه‌گذاران خرد در تأمین مالی شرکت‌ها، تنوع ابزارهای تأمین مالی متناسب با نیاز بنگا‌ه‌ها و نظارت سازمان بورس بر انتشار اوراق بهادار است.

در ادامه دکتر نادعلی بیان داشت: تأمین مالی صنعت لیزینگ از چهار طریق یعنی جذب سهام‌دار، تأمین مالی از طریق بازار پول، تأمین مالی از طریق بازار سرمایه و عاملیت صورت می‌گیرد. در حال حاضر عاملیت ممنوع است لذا شرکت‌های لیزینگ وابسته به بانک‌ها طبق دستورالعمل بانک مرکزی برای افزایش سرمایه باید فرآیند پیچیده‌ی دریافت مجوز و مسائل مربوط به پولشویی را طی کنند. بعد از این طی نمودن این مراحل زمان‌بر، مسائل موجود در بانک عامل از جمله ناترازی موجب محدودیت در افزایش سرمایه شرکت‌های لیزینگ می‌شود. بعد از دریافت مجوز، این شرکت‌ها باید در کنار سایر رقبا مثل اوراق اخزا، اوراق در صف بازار سرمایه قرار بگیرند. در شرایط تورمی، این شرکت‌ها ناگزیر از فروش دارایی‌های خود هستند که باعث کوچک‌تر شدن آن می‌شود. با توجه به چالش‌های موجود در زمینه تأمین مالی شرکت‌های لیزینگی ، قراردادهای منعقد شده با مشتریان محدود می‌شود و این موجب بالارفتن هزینه تأمین مالی و افزایش نرخ سود می‌شود. بنابراین ضرورت دارد در رابطه با تسهیل فرآیندهای پیچیده تأمین مالی و کاهش هزینه‌های آن تأمل جدی صورت گیرد.

در پایان این نشست دکتر پورعباس نیز به این موضوع پرداخت که ابزارهای تأمین مالی در صنعت لیزینگ عموما مبتنی بر دارایی است که در قالب قراردادهای از جمله اجاره به شرط تملیک، خرید دین، مشارکت و ... طراحی می‌شوند. صنعت لیزینگ به دلیل کسب درآمد از قراردادهای آتی کم‌ریسک با کم‌ترین نرخ نکول مشتریان، بسیار سودآور است اما به دلیل اینکه مبتنی بر دارایی است، با محدویت مواجه می‌شود. استفاده از قراردادهای متنوع تأمین مالی در صنعت لیزینگ بسیار کم‌رنگ است و در نهایت شرکت‌های لیزینک باید از طریق واسپاری دارایی تأمین مالی نمایند. این مسأله موجب محدودیت قراردادهای تأمین مالی منعقد شده با مشتریان و در نتیجه افزایش هزینه‌های تأمین مالی و نرخ سود می‌شود. دارایی محور بودن شرکت‌های لیزینگی مهم‌ترین دلیل کوچکی صنعت لیزینگ در کشور ما است؛ این در حالی است که ماهیت اصلی این شرکت‌ها خدمات محور است. نرخ بالای سود در شرایط تورمی فعلی یکی دیگر از چالش‌های مهم صنعت لیزینگ است که طراحان ابزارهای مالی باید نسبت به کاهش آن و همچنین تسهیل فرآیندهای پیچیده آن اهتمام ویژه داشته باشند.